Yazı İçeriği

1: Verilerin Dönüşümü

2: Verilerin Ulaştırılması

3: Verilerin Aktarım Hızını Etkileyen Faktörler

3.1: Bant Genişliğini Etkileyen Faktörler

4: Verilerin Ulaştırılmasında Kullanılan Bazı Önemli Hesaplamalar

4.1: Verinin İletim Süresinin Hesaplanması

4.2: Verinin İletim Hızının Hesaplanması

İkili sistem ve diğer adıyla Binary olarak ifade ettiğimiz yapı, bilgisayarların verileri ifade etmek için kullanıldığı sistemlerdir. Bu sistemlerde, verinin için açık/kapalı, evet/hayır, 1/0, yüksek/düşük gibi cevapların elde edilmesini sağlanmaktadır.

Günümüzde sıklıkla duymuş olduğunuz byte kavramını ikilik sistem ile birlikte elde etmekteyiz. Byte, 8 tane bit’in bir araya gelerek oluşturduğu değerdir. Dolayısıyla byte kavramı, bit’e göre daha anlamlı bir yapıya sahiptir. Bit’lerde anlamlı bir parçayı oluşturmaktadırlar fakat 1 veya 0 olarak ifade edilen bir veri, tek başına iken anlamlı değildir. Dolayısıyla byte kavramı, 8 tane bitten oluştuğu için 256 (Bir bit 2 değer alabildiği ve 8 bitten oluştuğu için) tane değer kodlayabilmektedir.

Bit (b) = Binary Digit

Aynı zamanda byte kavramı bizim için 0’dan 255’e kadar numaraları ifade edebileceği gibi bir harfi de ifade edebilir. Örneğin ASCII tablosu, ikilik sistemi kullanarak oluşturulmuş bir tablodur ve verilerin sayılardan karakterlere dönüşümünü sağlamaktadır. Böylece bilgisayarın çalışma mantığında her bir sembolün (harf, sayı vb.) Ascii tablosunda bir karşılığı bulunmaktadır.

Herhangi bir mesajın ya da resmin bir yere ulaşmasını istediğimiz zaman, elimizdeki veri, kullanılan uygulama tarafından ilk olarak 1 ve 0’lardan oluşan değere dönüştürülür ve daha sonra o hat üzerinden karşı tarafa iletilir. Örneğin Whatsapp üzerinden bir mesaj gönderiyorsanız Whatsapp, Twitter üzerinden gönderiyorsanız da Twitter bu hizmeti sağlamaktadır.

Verilerin iletim hızlarına bakıldığı zaman latency adını verdiğimiz bir kavram ön plana çıkmaktadır. Latency, Türkçe de bir işin yapılması için geçecek olan zamanı ifade etmektedir. Örneğin bir filmi, müziği ya da resmi indirmek için beklediğiniz zaman, latency kavramı ile açıklanmaktadır.

Diğer bir aktarım hızını etkileyen faktör ise sinyal hızıdır (signal rate) ve bir sinyalin karşı tarafa aktarılması için geçecek olan zamanı ifade etmektedir.

NOT: Dikkat edilmesi gereken kısım, aktarım hızının ile sinyal hızının aynı şey olmadığıdır. Aksine aktarım hızı, sinyal hızına da bağlı olan bir durumdur. Aynı anda birden fazla sinyal gönderilmesi (iletim kapasitesi) ve sinyal hızları, verinin aktarım hızını etkilemektedir.

Son faktör ise Transfer Rate veya Bandwidht olarak karşımıza çıkan bant genişliğidir. Bant genişliği verinin ne kadar hızlı indirilebildiğini ifade etmektedir. Örneğin 4 mbps, sizin bilgisayarınızın saniyede 4 mega bit indirdiğini ifade etmektedir.

Aşağıdaki resimde iletim kapasitesi ile sinyal hızı arasındaki bağıntının, aktarım hızı üzerindeki etkisi açıklanmıştır. Özetle, düşük sinyal hızı ile düşük iletim kapasitesi, aktarım hızının zayıflamasına neden olmaktadır. Bu durumun tam tersinde ise, yani yüksek sinyal hızı ve yüksek iletim kapasitesinde, aktarım hızının hızlı olduğu görülebilmektedir. Diğer durumların ilkinde, düşük sinyal hızı ve yüksek iletim kapasitesinde, aktarım hızında sıkışıklık (yoğunluk) meydana geldiği görülmektedir. İkincisinde ise yani yüksek sinyal hızı ve düşük iletim kapasitesinde, aktarım hızının seyrekleştiği görülmüştür.

Bant Genişliğini Etkileyen FaktörlerBant genişliğini artırabilmek için tek bir kanaldan sayıca fazla sinyal göndermemiz mümkündür (aynı şekilde azaltmak için de sinyal miktarının düşürülmesi gerekmektedir). Fakat unutulmamalıdır ki bizim gönderebildiğimiz sinyalin belirli bir sınırı bulunmaktadır.

Bant genişliğini etkileyen bir diğer faktör ise kanal sayısıdır. Kanal sayısını arttırmak, bant genişliğinin de artmasına sebep olacaktır. Fakat bu yol diğer çözümlere göre daha maliyetli olabilmektir. Çünkü netice itibari ile yeni bir sinyal hattının oluşturulması gerekmektedir.

Verilerin Ulaştırılmasında Kullanılan Bazı Önemli Hesaplamalar

Verinin İletim Süresinin Hesaplanması

Bir verinin başka bir yere ulaşırken harcadığı zamanı hesaplamak için, verinin boyutunu, iletim hızına bölmeniz yeterlidir. Bahsi geçen ifadenin formüle edilmiş hali yanda verilmiştir.

Verinin İletim Hızının Hesaplanması

Bir önceki adımda verilen formülden yola çıkarak, iletim hızını hesaplamak için, verinin boyutunu, verinin iletim süresine bölünmesi gerekmektedir. İletim hızının formüle edilmiş hali yanda verilmiştir.

Şadi Evren Şeker’in “İnternet Nasıl Çalışır?” adlı video serisinden yola çıkarak, kendisi ile birlikte bir e-kitap yayınladıktan sonra, Kodlayarak Hayat üzerinde de herkesin videoların özetine ve kaynaklarına kolaylıkla ulaşabileceği bir eğitim serisi oluşturmak istedim. Serideki tüm yazıları bu kategori altından bulabileceğiniz gibi; her bölümde, bölümün konusuna ilişkin video’ya da erişmeniz mümkün.

Önceki yazı: Ağ Teorisine Giriş


Sonraki yazı: İnternet Nedir?